Een kind is van nature nieuwsgierig en laat zich verwonderen door alles dat zich aandient – de magie schuilt onder elke steen, in elke wolkformatie, en achter elke volgende heuvel. Maar dan gebeurt er iets als we ouder worden; iets zorgt ervoor dat we een deel van die verwondering kwijtraken. De betoverde wereld en de magische verhalen worden langzaam onttoverd. Eerlijk gezegd worden ze een beetje
Saai.
Routine.
Gewoon.
Behoefte aan (her)betovering
Door de Verlichting en de Moderne tijd heeft er een ‘onttovering’ van de wereld plaatsgevonden: een proces van rationalisering waarbij geprobeerd wordt om praktische problemen niet meer met magie maar met kennis en technologie op te lossen. Schoonheid is niets anders dan een overleefmechanisme van dieren en planten. God is slechts een theologische constructie waarbij we ons overgeven aan bepaalde dogma’s en leerstellingen.
Kennis en waarheid wordt vaak belangrijker gemaakt dan het mysterie zelf. Onze maatschappij lijkt meer geïnteresseerd in informatie dan in verwondering. Toch kent het menselijk hart een natuurlijke behoefte naar die betovering, het heilige, het bovennatuurlijke. Zo zijn we gemaakt.
Inmiddels leven we in een postmoderne tijd en zoeken we weer opnieuw naar de herbetovering van de wereld om ons heen. Dat zie je goed terug in de films die gemaakt worden (denk maar aan de film Avatar die deze maand in de bioscoop draait). We willen weer geloven in sprookjes en magie, mysterieuze werelden. Maar ook het bovennatuurlijke en goddelijke in deze wereld krijgt steeds meer aandacht.
"Het menselijk hart kent een natuurlijke behoefte naar die betovering, het heilige, het bovennatuurlijke."
Geloven en verwondering
In het boekje Herbetovering beschrijft de Britse schrijver en geleerde C.S. Lewis hoe hij dit proces ook in zijn eigen geloof herkende. Aanvankelijk christelijk opgevoed, daar toen van vervreemd, maakte Lewis op latere leeftijd een proces van religieuze heroriëntatie mee. Lewis vergelijkt het met hoe het kan gaan in de liefde: In onze jeugd kan verliefdheid ons helemaal in beslag nemen (betovering), vervolgens komt de ontnuchtering (onttovering), maar wie het treft mag in een volgend stadium ook de herbetovering beleven.
Ik herken dezelfde fases in mijn eigen geloofsverandering. Toen ik kind was ging ik door een pre-kritische fase van oriëntatie op het christelijk geloof. (constructie) Toen volgde na mijn studententijd een kritische periode van disoriëntatie en het afzetten tegen het geloof wat ik van huis uit had meegekregen (deconstructie). Maar inmiddels maak ik de beweging naar een post-kritische houding waarbij ik een heroriëntatie beleef op het geloof (reconstructie).
Open je ogen voor het wonder
Soms kan ik terugverlangen naar die kinderlijke verwondering over dat ‘magische verhaal’. Maar omdat we niet meer goed weten hoe we die verwondering opnieuw moeten aanboren nemen we genoegen met minder. Met de verwaterde versie van het geloof zoals ons dat is overgedragen en onze routine-achtige tradities en gewoontes waarvan de betekenis door de jaren heen is uitgehold.
Ik geloof dat we opnieuw moeten ontwaken voor het wonder waarin we leven; voor de schoonheid, de geheimzinnigheid en het avontuur wat het leven kan zijn. De katholieke theoloog Hans-Urs von Balthasar zei: “Als het ons alleen om de waarheid te doen is raken we die snel kwijt, want schoonheid laat zien wat waarheid is, en waarom we ernaar op zoek zijn”
Zou het kunnen zijn dat de diepere waarheid van deze wereld niet iets is wat we kunnen bewijzen en meten maar zelf moeten ervaren? Dat we ons opnieuw moeten leren verhouden tot God, niet als een theologische constructie, maar als een melodie die overal om ons heen klinkt? Ze zit in mijn hoofd en in mijn hart; Niemand kan dat van mij afpakken.
"Zou het kunnen zijn dat de diepere waarheid van deze wereld niet iets is wat we kunnen bewijzen en meten maar zelf moeten ervaren?"
Schoonheid in het alledaagse
Het zoeken naar God voelt soms alsof we een radio uit elkaar halen om op zoek te gaan naar de muziek. Maar dat is niet de manier om God te horen. Ik wil uit mijn hoofd komen en me leren verwonderen over de muziek die klinkt zonder het altijd te willen begrijpen. “Een melodie die aanwezig is in alle cellen van de kosmos maar deze ook overstijgt; Ze was er eerder dan de cel zelf” schrijft Rob Bell. Dat is niet een naïeve manier van geloven waarbij je geen vragen mag stellen. Vragen stellen is goed en dit kan juist leiden naar nieuwe verwondering!
Er schuilt een schoonheid in het alledaagse leven. De lage zon die door een dennenbos heen schijnt. Het samen nuttigen van de maaltijd. De trouwe ogen van mijn hond die me aanstaren. Simpelweg beseffen hoe zeldzaam het is dat ik besta, en dat de ander bestaat... Dit is opnieuw betovering voor mij. Zo schrijft Theologe Sarah Clarkson: "Als we echt geloven dat God de aarde geschapen en gevormd heeft, als iets wat zijn heerlijkheid weerspiegelt, en als we geloven dat Jezus mens geworden is, om de aarde van binnenuit te verlossen, dan is elk onderdeel van ons alledaagse leven kostbaar, iets waarin we Gods goedheid kunnen zien".[i]
Of zoals C.S. Lewis het zegt in The Chronicles of Narnia: "One day, you will be old enough to start reading fairytales again."
Ik wens je toe dat jij in 2023 een ontdekkingsreiziger zult zijn, dat je vreugde, verwondering en nieuwsgierigheid mag (her)ontdekken over je geloof, over God en over het verhaal waarmee je mag blijven worstelen.
Blijf in de verwondering,
Johan