Er is ooit een beroemd experiment uitgevoerd door onderzoekers van Harvard wat je waarschijnlijk wel eens voorbij hebt zien komen. In dit onderzoek werden proefpersonen gevraagd om naar een video van een potje basketbal te kijken. Hierbij moesten ze tellen hoe vaak het witte team de bal overgooide. Een eenvoudige taak, die de meesten wel konden volbrengen. Maar daar ging het natuurlijk niet om. Halverwege het potje komt vanaf rechts namelijk iemand in een gorillapak op, gaat in het midden stilstaan, slaat op zijn borst en loopt vervolgens links het scherm uit. Totaal onverwacht, maar niet te missen. Zou je denken. Toch merkte de helft van de proefpersonen de gorilla niet op. Ook al hadden ze er recht naar gekeken. Inattentional blindness wordt dit fenomeen genoemd, of ‘onaandachtigheidsblindheid’. Richten we onze aandacht op het een, dan zien we iets anders over het hoofd.
God is overal, maar wij zien het niet
Als we Gods afwezigheid voelen in ons leven kan dit worden opgevat als bewijs van een geloofscrisis, maar Psycholoog, theoloog en auteur Richard Beck betoogt dat het in werkelijkheid een aandachtscrisis is. God is volgens Beck nergens heen gegaan, maar wij zijn ons vermogen kwijtgeraakt om God te zien. ‘God is overal, maar wij zien het niet.’ We kunnen Gods aanwezigheid, volgens Beck, niet verliezen maar we kunnen wel ons vermogen om God te zien verliezen.
God is dichtbij, maar wij zijn soms ver weg. God is aanwezig, maar wij blijven vaak afwezig. Geloof draait niet om geloven in onzichtbare, ongelooflijke dingen; geloof gaat veel meer over de manier waarop we naar de wereld kijken. Anders gezegd, geloven gaat over verwonderen en – in de woorden van Beck – het ‘intentioneel herstellen van ons vermogen om God in de wereld te zien en te ervaren’.[i]
“We kunnen Gods aanwezigheid niet verliezen maar we kunnen wel ons vermogen om God te zien verliezen.”
Meer zien dan geloven
Ik ben erachter gekomen dat onze relatie met God meer gaat over zien dan geloven. Het gaat niet om geloof in God als een intellectuele denkoefening, maar in de eerste plaats om de verwondering over God die in alle dingen om ons heen ervaren kan worden. Eén van de oorzaken van mijn geloofscrisis was dat ik juist veel nadacht over God en daardoor te veel in mijn hoofd vastzat. Het gevaar is dat we ons richten op het een, waardoor we het ander over het hoofd zie, namelijk God zelf die zich, als de dansende gorilla, recht voor onze ogen bevindt. Ik ervaar een groeiend verlangen en een behoefte om mijn zicht op God te herstellen. Want één ding weet ik zeker: kijken iets anders is dan zien…
Een logische vervolgvraag is dan: hoe kun je iets zien dat onzichtbaar is?
Om ons zicht op God te herstellen zullen we allereerst ons leven moeten onthaasten en vertragen. ‘Er wordt vreselijk gestreden om onze aandacht’ zoals Elbert Smelt zei in een podcastaflevering van Heilige huisjes. Dat voel ik ook echt. Het vinden van ‘trage aandacht’ is misschien wel het moeilijkste in onze ‘swipe-en-scroll-cultuur, maar zeker niet onmogelijk. Wanneer we onze zintuigen en geest inzetten om de wereld te ervaren is het niet vreemd dat we op dat moment een opwelling voelen van vreugde, goedheid en dankbaarheid. Het kan gebeuren wanneer je een mooie zonsondergang ziet, als je verliefd wordt of als je ontroerd wordt door prachtige muziek of een andere kunstvorm.
In deze nieuwe blogserie wil ik je meenemen in verschillende manieren van kijken waarop we iets van God kunnen ervaren in deze wereld. Ik wil je uitnodigen om opnieuw gevoelig te worden voor het heilige dat door de wereld heen sijpelt want dat besef is hard nodig! We hebben als mensen en als christenen geleerd hoe we dingen moeten weten en wat we moeten geloven. Maar waar leren we nog om verwondering te voelen en te cultiveren? Albert Einstein zei het al: ‘Er zijn slechts twee manieren om je leven te leven: doen alsof niets een wonder is en doen alsof alles een wonder is. Ik geloof in de laatste manier.’
"Er zijn slechts twee manieren om je leven te leven: doen alsof niets een wonder is en doen alsof alles een wonder is. Ik geloof in de laatste manier" - Albert Einstein
Aandachtig leven in een van God doordrenkte wereld
Uiteindelijk geloof ik dat de wereld niet koud en leeg is, maar met God doordrenkt is. God is niet ver van ons, maar we ervaren Hem niet altijd dichtbij. Dat ligt niet aan God maar aan ons gebrek om aandachtig aanwezig te zijn en God op te merken. Elk moment, elke ontmoeting is betekenisvol. Alle grond is heilige grond. ‘Het blijkt dat, als we een beetje bereidheid hebben om te zien, we al ons hele leven God zijn tegenkomen. We zijn gewoon te afgeleid geweest om het op te merken, te druk om te stoppen en er aandacht aan te geven.’[ii]
Zijn we, aan het begin van 2024, bereidt om dit jaar onze aandacht te richten en te focussen om ons zicht op God, die zich, als de dansende gorilla, recht voor onze ogen bevindt, te herstellen? Alles wat we nodig hebben is een bereidheid om te willen zien.
‘Ik ben gezocht door hen die naar Mij niet vroegen, Ik ben gevonden door hen die Mij niet zochten. Tegen het volk dat Mijn Naam niet aanriep heb Ik gezegd: Zie, hier ben Ik, zie, hier ben Ik.’
– Jesaja 65:1
[i] Beck, R. Hunting magic eels (2023), 8
[ii] Idem, 23