Eén van mijn favouriete films is ‘As it is in heaven’. Hoofdpersonage van het verhaal is Daniel Daréus (Michael Nyqvist), een bekende dirigent. Hij besluit terug te keren naar zijn geboortedorp in het noorden van Zweden, een gewoon dorpje met gewone mensen. Daar begint hij een laagdrempelig kerkkoor. Tussen de koorleden blijken nogal wat onuitgesproken conflicten aanwezig maar wat bijzonder is: het samen zingen leidt niet tot verwijdering van elkaar, maar tot toenadering. Daniel opent de ogen van mensen. Hij raakt mensen aan, en hij wordt zelf aangeraakt.
In een prachtige scène in een oud schooltje wijst Lena, één van de koorleden, Daniel op de muurschilderingen van engelen. ‘Mijn grootvader heeft deze engelen geschilderd’ zegt ze tegen Daniel en ze wijst op een klein meisje in de hoek. ‘Dat ben ik’ zegt ze vol trots. ‘Geloof jij in engelen?’ Vraagt Daniel nieuwsgierig. ‘Ik zie ze vaak’ antwoord Lena. ‘Ik zag de vleugels bij Olga en Arne bij ons laatste koorlied. Ik heb ze bij Tore gezien. Ik heb ze bij jou gezien…’ Het is even stil en dan zegt ze iets wat mij altijd is bijgebleven: ‘Je bent klaar, als je ze bij iedereen kunt zien.’
Deze film laat mij zien dat er iets spiritueels, iets heiligs zit in jezelf overstijgen en verbinden met anderen; in mensen die dichtbij blijven als het moeilijk wordt; in een kleine daad van vriendelijkheid, een woordeloze aanraking of een blik van medeleven want ‘in de blik van de ander en de ontmoeting met de ander, zit de essentie van het bestaan’.[i]
“Er zit iets spiritueels, iets heiligs in jezelf overstijgen en verbinden met anderen; in mensen die dichtbij blijven als het moeilijk wordt...”
God mislopen
Het goede, het heilige zien in de ander is niet altijd gemakkelijk. Ik voel regelmatig ergernis en irritatie als ik naar ‘de ander’ in de samenleving kijk. Ik heb ze bij voorbaat al veroordeeld als ik ontdek ze dat ze op een totaal andere partij hebben gestemd dan ik; als ik door social media scroll en ik voel me aangetrokken tot mensen die op mij lijken maar ook ergernis en irritatie voel opkomen wanneer mensen in hun posts en comments zo tegenovergesteld zijn, dat ik ze liever wil vermijden.
Wat zou het voor verschil maken als we echt zouden beseffen dat iedereen uit God voortkomt; dat er in die zin geen vreemden bestaan; dat er in ieder van ons iets van God verscholen zit...?
In Mattheus 25 vertelt Jezus hoe we, zonder het te weten, hem hebben ontmoet in de ander. 'Wanneer hebben wij U gezien?' vragen de luisteraars zich af. 'Toen je omkeek naar de daklozen, de hongerige gevoed hebt en de gevangene hebt bezocht' antwoord Jezus. 'Alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan' houdt hij zijn volgelingen voor. Wij hoeven dus geen gastvrijheid te tonen om net als Jezus te zijn. Wij tonen gastvrijheid om Jezus te verwelkomen!
Toch denken wij, als christenen, vaak nog andersom. Zo schrijft psycholoog Richard Beck in zijn boek Stranger God dat we ‘God juist mislopen als we onszelf zien als vertegenwoordigers van God die Zijn boodschap moeten brengen aan anderen die God niet kennen’. Omdat God, immers bij ons is en in ons woont, is er geen nieuwe verrassing in de ontmoeting met de ander. Wij hebben immers alle antwoorden al gevonden. Wij komen God brengen in plaats van dat het een geschenk is dat aan ons gegeven moet worden. Wij hebben de ander niet nodig, maar zij hebben ons nodig! ‘Maar God’ zo schrijft Beck, ‘komt altijd naar ons toe als een geschenk in de ander’.
“Uiteindelijk, zo geloof ik, kunnen we in elk mens iets van God terugvinden omdat we naar Zijn beeld geschapen zijn, hoezeer ze ook van ons verschillen.”
Verrast worden door goedheid
Het goede nieuws is: elke dag opnieuw kunnen we leren zeggen: ‘Ik wil me laten verrassen door de ander’. Uiteindelijk, zo geloof ik, kunnen we in elk mens iets van God terugvinden omdat we naar Gods beeld geschapen zijn, hoezeer ze ook van ons verschillen. Gods gezicht is elk gezicht dat op straat voorbijkomt, of – in de woorden van de geroemde auteur Francis Spufford:
‘Hij is de junkie die op de fluit speelt voor de supermarkt. Hij is de vermoeide Somalische vrouw met de wandelwagen. Hij is iedereen om wie je geeft en iedereen die je wantrouwt. Onbegrensde liefde die ooit onze begrensde wereld is binnengestapt, ons begrensde zelf. Ja, ze is hier voorgoed, zichtbaar voor ons of onzichtbaar, afhankelijk van het licht, afhankelijk van onze bereidheid om te zien. De mensheid glanst van Gods aanwezigheid.’[ii]
Geloof ik in het bestaan van engelen? Dat hangt af van de ogen waarmee ik kijk. We kunnen onszelf trainen in het zien van de engelenvleugels bij onszelf en bij mensen in onze omgeving. Ik put hoop uit het kleine, zoals de dag beginnen met een lach naar de eerste persoon die ik ontmoet. Ik geef toe, bij de ene is die glans lastiger te zien dan bij de ander. Sommige mensen dragen zoveel licht met zich mee, dat we er bijna niet om heen kunnen. En soms duurt het jaren voordat je er slechts een begin van kan zien. Maar we mogen de hoop niet opgeven. ‘Je bent klaar, als je ze bij iedereen kunt zien.’
[i] Een citaat van Psychiater Dirk de Wachter in zijn boek Vertroostingen, P. 90
[ii] Spufford. F. Dit is geen verdediging - waarom het christendom, ondanks alles, verrassend veel emotionele diepgang heeft (2013), Ten Have