Er is de laatste jaren, met name in Amerika, veel te doen geweest om het begrip ‘deconstruction’: een heroriëntatie op je geloof en het afbreken (of restaureren) van bepaalde geloofsovertuigingen. Een begrip als ‘geloofszekerheid’ is aan het verdwijnen en veel kerken zien het als een grote bedreiging voor de wereldwijde kerk en proberen hun achterban te waarschuwen voor het grote gevaar. Er wordt gezegd dat het een makkelijke uitvlucht zou zijn voor mensen die moeite hebben om zich te binden aan de kerk en het geloof. Is het werkelijk een gevaar of kan het ook een zegen zijn voor de kerk? Betekent het dat, als we op deze weg doorgaan, automatisch atheïst worden? Of kan het ook een positieve verandering van ons geloof zijn?
Het verlangen achter geloofsdeconstructie
Bij elke vorm van geloofsdeconstructie is het belangrijk om te weten welk verlangen erachter zit. Dat maakt namelijk alle verschil. Achter onze twijfel schuilt een verlangen en de vraag is waar dat verlangen op is gericht. Wat zoek je op deze plek? Is het een nieuw ‘thuis’, nadat het geloofshuis waarin je bent opgegroeid te klein is geworden? Is het een bevrijding van de controle en manipulatie die je hebt meegemaakt? Is het gezelschap voor onderweg, een community? Is het een besef dat je nog steeds gezien, gekend en geliefd bent door God? Is het een nieuwe visie of nieuwe doelen?
Wat het verlangen is kan per persoon verschillen. Ja, er kan een verlangen zijn naar vrijheid omdat we ons niet in een hokje willen laten stoppen. Ik bepaal zelf wel wat ik geloof en wat ik wil doen. Maar in dat geval kan het christelijk geloof ook roekeloos overboord worden gegooid in die hang naar absolute vrijheid. We kunnen kritiek op de kerk hebben en we kunnen bepaalde geloofsopvattingen veroordelen maar soms heb ik het idee dat we ook gemakkelijk het kind met het badwater wegspoelen. Maar, Prediker zegt het al: “er is een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen.”
“Er is een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen.”
We zijn gemaakt om te maken
Voordat we alles overboord gooien moeten we goed beseffen dat er nog zoveel is wat waarde heeft en gered kan worden. Ten diepste zijn we niet gemaakt om dingen af te breken. We zijn, zoals de slogan van Gamma zegt, “gemaakt om te maken”. Ieder mens verlangt naar goedheid, schoonheid en waarheid. Als we al onze tijd besteden aan het afbreken van dingen kunnen we gemakkelijk onze vreugde verliezen omdat er alleen maar een ruïne overblijft.
Ja, soms moeten we dingen afbreken maar we moeten ons er niet mee vereenzelvigen. Zodra we gaan houden van het slopen zelf, gaat het ons karakter en onze identiteit vormen. We slaan alles ongenuanceerd plat met onze sloophamer; we zijn slopers geworden en zoeken naar dingen om neer te kunnen halen. Abraham Maslow schreef het al: “Als je alleen een hamer hebt, neig je ernaar elk probleem te zien als een spijker.”
Velen van ons willen het geloof niet tot de grond toe afbreken. Het is juist omdat het geloof ons zoveel waard is dat we – diegene die niet zonder dat geloof willen leven – toegewijd zijn aan de moeilijke taak om het te restaureren en te herzien. We doen het uit een besef dat veel christenen en kerken hun ‘eerste liefde’ zijn vergeten (Openbaring 2:4). Als de motivatie voor deconstructie het terugvinden van die eerste liefde is, wie kan daar dan tegen zijn? Of zoals ik iemand hoorde zeggen: ‘Een gezonde vorm van deconstructie is geen plaag voor de kerk maar de toekomst van de kerk’.[i]
"Het is juist omdat het geloof ons zoveel waard is dat we – diegene die niet zonder dat geloof willen leven – toegewijd zijn aan de moeilijke taak om het te restaureren en te herzien."
Een gezonde vorm van deconstructie
Een, in mijn ogen, gezonde vorm van deconstructie is juist gericht op het fundament, de kern van het geloof, de liefde. De liefde voor God, onszelf en de liefde voor elkaar. Ons verlangen naar meer vrijheid is niet verkeerd als het leidt naar een authentieker en meer bewuster geloof wat in verbinding staat met mijzelf, God en de ander. Ik wil persoonlijk niet meer, als één van de vele schapen, opgaan in de kudde en me daaraan conformeren; Ik wil geen genoegen nemen met dat wat er is, maar ik geloof dat er meer is wat nog ontdekt mag worden. Ik kan mijn geloof daarom gerust bevragen, juist omdat ik God wil zoeken met heel mijn hart, ziel en mijn verstand; omdat ik een goede discipel van Jezus wil zijn; omdat ik niet zonder dat geloof kan, en omdat ik mijn geloof levend en relevant wil houden.
Ik wil mijn geloof geen stilstaande plas laten worden waarin het water troebel is geworden. Ik wil dat het een rivier wordt met helder, fris water wat constant blijft stromen. En ik geloof dat jij dat ook wil anders was je nooit begonnen aan het lezen van deze blog. Het mooiste is natuurlijk als je zelf dit verlangen ontdekt. Kathy Escobar beschrijft in haar boek ‘Faith shift’[ii] daarom een aantal dingen die je als tekenen van nieuwe hoop kunt beschouwen:
Je bent het zat om boos te zijn op de kerk.
Je mist God en verlangt naar manieren om je weer geestelijk bezig te houden.
Je hebt met je verleden geworsteld en wilt weer naar de toekomst kijken.
Je zou graag wat nieuwe spirituele oefeningen willen proberen, maar je hebt geen idee waar je moet beginnen.
Je bent klaar met de kerk, maar niet met God en/of Jezus, en je weet niet precies welke vorm dat moet krijgen in het dagelijkse leven.
Je mist een vorm van gemeenschap voor verbinding en inspiratie.
Je wilt je gaven, passies en verlangens op een tastbare manieren inzetten, maar weet niet precies hoe.
Je vraagt je af welke delen van jouw geloof nog in leven zijn en of ze voldoende zijn om je te dragen.
Het kan je niks meer schelen wat mensen van je denken, omdat jouw spirituele reis niet uitgelegd of gerechtvaardigd hoeft te worden.
Je bent bang om te hopen en je hart weer te openen voor God en anderen, maar je weet dat het de enige manier vooruit is.
Je wilt op een nieuwe manier groeien, niet alleen voor jezelf, maar ook om iets moois door te geven aan anderen of je kinderen.
“Wat wil ik?” is misschien wel de belangrijkste vraag die je jezelf kan stellen op deze plek. Herken je iets van deze verlangens in je eigen hart? Laat ze niet uitdoven maar wakker ze juist aan. Ze wijzen jou de weg om te gaan. In die zin bepalen we zelf of onze vorm van geloofsdeconstructie een zegen of een vloek zal worden.
[i]https://www.relevantmagazine.com/faith/the-age-of-deconstruction-and-future-of-the-church/ [ii] Kathy Escobar – Faith Shift (2014) Convergent Books, 175