Tussen authenticiteit en verbondenheid (2)

Wat doe je als je je niet meer thuis voelt in je geloofsgemeenschap? Conformeren of weglopen? In mijn vorige blog schreef ik dat de zoektocht naar authenticiteit mij uiteindelijk uit de kerk leidde. Toch geloof ik dat we niet gemaakt zijn om alleen te (blijven) lopen.

De eenzaamheid na een kerkverlating

Mensen blijven na hun kerkverlating vaak alleen achter. Eerst is er vaak de opluchting en de overtuiging ‘ik ben eindelijk vrij om te zijn wie ik ben’. Maar de consequentie is ook vaak eenzaamheid doordat je geconfronteerd wordt met de vraag 'waar hoor ik bij?' De eerste instinctieve en evolutionaire reactie is dan: terugkeren naar de tribe, de gemeenschap. Maar dan moet je iemand zijn die je niet meer bent en misschien niet meer wil zijn.

Zo voelde ik me niet meer thuis op de kringavonden waar slechts ruimte was voor Bijbelstudie of het gesprek over ons geestelijk leven. De focus lag vaak op hoe het christelijk leven hoort te zijn in plaats van hoe het werkelijk is. Ik ervoer weinig ruimte om mijn twijfels en worstelingen te delen omdat we elkaar juist moesten opbouwen in het geloof; Ik had het idee dat deze mensen niet zaten te wachten op iemand die zich midden in het proces van geloofsdeconstructie bevond.

De ander ruimte geven

Op de avonden voor ruimtezoekers die ik sinds kort organiseer ontdek ik dat er nog een andere manier is om het gevoel te vinden dat je ergens bij hoort. Die manier is door diep in onszelf af te dalen, daar op zoek te gaan naar wie we werkelijk willen zijn en vervolgens weer naar buiten te treden en ons met anderen verbinden. Dat kan wel een moeilijke weg zijn moet ik toegeven. Het vraagt om een kwetsbare houding en vertrouwen, met het risico om opnieuw teleurgesteld te worden.

‘Dat klinkt allemaal mooi, maar hoe doe je dat?’ hoor ik je denken. Hoe kunnen we deel uitmaken van een sociale gemeenschap, zonder aan hen gelijkvormig te zijn? En als mensen worden afgewezen door hun gemeenschap omdat ze weigeren zich te conformeren, hoe kunnen we dan deze nieuwe gemeenschappen creëren waar ze wel welkom zijn?

“Hoe kunnen we deel uitmaken van een sociale gemeenschap, zonder aan hen gelijkvormig te zijn?”

Hierin kunnen we veel leren van Jezus die een meer vrije en vriendelijke nieuwe gemeenschap van leerlingen creëerde. Hij leerde hen om mensen te accepteren waar ze zijn en hen welkom te heten in de beweging. "Hij creëerde ruimtes van radicale acceptatie, veilige plaatsen om ‘anders te denken’ - meestal rond tafels en maaltijden, maar ook op openbare plaatsen, in het open veld, in woningen en zelfs onderweg. Als zijn volgelingen fouten maakten (wat ze vaak deden) door mensen te veroordelen of uit te sluiten, corrigeerde hij hen omdat zoekers een veilige gemeenschap nodig hadden om de conventionele vooroordelen in twijfel te trekken en uit te dagen".[i]

Hoe kan de kerk hetzelfde doen voor ruimtezoekers? En hoe kunnen ruimtezoekers weer stappen zetten naar verbondenheid?

Het creëren van een voorhof

Tegenwoordig is er weinig tussenruimte tussen de kerk en de seculiere wereld. Het lijkt wel alsof het alles of niets is. Ik hoorde laatst iemand de vergelijking maken met de voorhof van de tempel zoals deze in de Bijbel wordt beschreven. Deze voorhof diende als een plek om te bidden maar ook als marktplein waar mensen elkaar ontmoeten en handel dreven (denk aan het verhaal waarin Jezus de tafels van deze markthandelaren omgooit omdat de tempel).

De voorhof biedt ruimte voor veel verhalen, veel vormen, veel manieren van beleven. Terwijl de kerk vaak een uniforme plek voor gelijkgezinden is wat benauwend kan aanvoelen. De voorhof vormt daarmee een contrast en is een plek waar het verschil in geloven mag bestaan en gezien wordt. Het is een veilige bedding voor andersdenkenen want de ander is niet langer een vijand of een concurrent, maar een medemens die ook onderweg is.

Vandaag de dag zijn er maar weinig plekken die als een voorhof functioneren: een plek tussen de kerk en de seculiere wereld in waar – door openheid en diversiteit – ruimte ontstaat voor ruimtezoekers. Een plek zonder muren maar wel met een kloppend hart. We hebben plekken als deze nodig; een plek waar twijfelaars het geloof kunnen omarmen, en waar gelovigen hun twijfels kunnen omarmen.

Met wie trek ik op?

Het laten zien van mijn authentieke, imperfecte zelf gaat met vallen en opstaan. Op sommige dagen is mijn verlangen naar echte verbinding simpelweg groter dan mijn angst voor afwijzing. Dan ontstaan er mooie dingen en voel ik dat ik leef. Maar op andere dagen sluit ik mijn hart af voor anderen omdat de angst voor afwijzing groter is dan mijn verlangen naar verbinding. Dat zijn de eenzame dagen in mijn leven.

Ik heb me daarom voorgenomen om mij (weer) op het pad van Jezus en de mensen om mij heen te plaatsen in plaats van mezelf aan anderen te onttrekken. Ja, er bestaat een kans om gekwetst te worden, maar de kans is groter dat er een mogelijkheid ontstaat voor echte ontmoeting en verbinding. Ik heb geleerd om mezelf niet meer de vraag te stellen ‘waar hoor ik bij?’ maar om in plaats daarvan een andere, in mijn ogen betere vragen te stellen, namelijk: ‘met wie trek ik op?’ en ‘bij wie durf ik mijn authentieke zelf te zijn?’

“Ik heb geleerd om mezelf niet meer de vraag te stellen ‘waar hoor ik bij?”

Ik heb inmiddels andere ruimtezoekers gevonden (soms online) die, net als ik, erkennen dat we niet alleen kunnen blijven zoeken. Op de avonden waarop we samenkomen praten we over onze gedeelde teleurstelling, gemis en verlangens in het geloof maar ook over de vreugde van nieuwe inzichten krijgen die we elkaar niet willen onthouden.

Ik geloof dat we, waar twee of drie 'in Jezus naam samenkomen’, nieuwe, veilige ruimtes kunnen creëren. En als de kerk zo’n plek wil en kan zijn, geloof ik dat het opnieuw een ‘thuis’ kan worden voor mij en andere ruimtezoekers. Niet als een groep mensen die allemaal dezelfde dingen geloven maar als een groep mensen die in hetzelfde verhaal zitten, met Jezus in het midden”[ii]. Er bestaat geen ‘binnen’ of ‘buiten’ maar slechts een richting, een beweging naar Jezus toe, of van Jezus af.

Alleen op deze manier geloof ik dat we niet hoeven te kiezen tussen authenticiteit of verbondenheid. Ze kunnen allebei naast elkaar bestaan. In onze eigenheid kunnen we nadenken over wat het betekent om de weg van Jezus te leren gaan en ons daarin met elkaar verbonden voelen.

[i] Brian McLaren – Why don’t they get it? E-book (2021), 68 [ii] Een definitie van kerk volgens Rachel Held Evans in 'Inspired' (2018) Thomas Nelson Publishers