Ik hoorde eens een vader zeggen “ik ben opgevoed met het idee dat God vijandig staat tegenover homoseksualiteit omdat het indruist tegen de schepping en dat God daarom homo’s veroordeeld.” Toen gebeurde er iets in zijn leven, namelijk dat zijn eigen zoon als tiener uit de kast kwam. “Toen kon ik niet meer volhouden dat God mijn eigen zoon als een vijand zag in plaats van zijn geliefde kind.” De vader voelde zich genoodzaakt om zijn theologie aan te passen. “Nu geloof ik dat Gods liefde bedoeld is voor ieder mens.”
Hoe vaak zien we dit niet gebeuren? We geloven iets vol overtuiging... totdat ons iets overkomt en die overtuiging niet meer werkt voor ons. Er is een diagnose; een ontslag; een onvervulde kinderwens; een wetenschappelijk inzicht; een pandemie… en opeens weten we niet meer hoe we ons moeten verhouden tot het leven en tot God.
In zijn boek ‘Van de kaart’ laat Boele Ytsma ons zien waar het op zo’n moment op aankomt. “Als jouw werkelijkheid niet langer klopt met het verhaal, zeg je dan: ‘jammer voor de werkelijkheid’ of zeg je: ‘het verhaal wat ik mijzelf voorhoud klopt niet’”?[i] Als ons verhaal niet meer lijkt te passen in het christelijke verhaal wat ons geleerd is moeten we Gods verhaal misschien aanpassen zodat wij er wel in passen omdat we simpelweg in Gods verhaal thuishoren!
“Als jouw werkelijkheid niet langer klopt met het verhaal, zeg je dan: ‘jammer voor de werkelijkheid’ of zeg je: ‘het verhaal wat ik mijzelf voorhoud klopt niet’”
Het is oké om in debat te gaan met jouw theologie en om het beeld van God aan te passen op basis van jouw menselijke ervaringen omdat God de realiteit van onze ervaringen niet teniet wil doen maar ze juist wil eren voor dat wat ze zijn: mogelijkheden om te groeien in ons begrip van God en onszelf als mens.
Misschien denk je dat, als jouw ervaringen niet overeenkomen met jouw theologie, die ervaringen niet echt of zelfs verkeerd zijn. Maar we zien het constant gebeuren bij mensen in de Bijbel zoals Jona, Paulus of Nicodemus en zoveel anderen; ze hebben een bepaald beeld van God en dan ervaren ze iets van God waardoor ze hun beeld van die God moeten bijstellen. Er komt van alles op ons af in dit leven en sommige dingen kunnen we niet rijmen met bepaalde theologische opvattingen en daarom zullen we die opvattingen moeten bijschaven, aanpassen of er afscheid van nemen.
Zo heb ik de afgelopen jaren afscheid genomen van een God als het ‘Grote Antwoordapparaat’ die alles in ons leven moet verklaren, oplossen en op zijn minst betekenis moet geven. Ik heb afscheid moeten nemen van het idee dat God alles en elk moment met een reden laat gebeuren volgens één of ander masterplan. Ik heb, zoals Brian McLaren het zegt, “de met blauwe luchten bezaaide illusies van een vals geloof vervangen door de realiteit van een echt geloof – compleet met regen, verdriet, pijn, hard werken en beproevingen.”[ii]
God is er niet om ons lijden te voorkomen.
God is er niet om ons lijden op te lossen.
God is er niet om ons lijden te gebruiken voor een hoger doel, alsof hij de regisseur is die van een afstand een scene bekijkt vanuit zijn regisseursstoel. Door God niet meer op afstand te zetten en met het wijzende vingertje naar hem te wijzen voor alles wat er gebeurt ontstaat er juist ruimte om in het verhaal te blijven; om God weer dichterbij te halen, dichterbij dan onze eigen huid; de lucht die we inademen.
"Alleen datgene wat zich kan aanpassen aan nieuwe omstandigheden en een veranderende werkelijkheid kan overleven.”
Ons geloof vormt zich continu tot iets anders dan wat het is geweest en zal altijd in ontwikkeling blijven en evolueren in nieuwe vormen. Geloven zoals vroeger gaat voor mij niet meer. Maar dat is niet het einde van mijn verhaal. Ik heb onderweg veel moeten loslaten, aanpassen of herontdekken. Alleen daardoor kon mijn geloof overleven. Net als in het evolutieproces van de hele schepping om ons heen: alleen datgene wat zich kan aanpassen aan nieuwe omstandigheden en een veranderende werkelijkheid kan overleven.
Ik wil je aanmoedigen om je meer bewust te worden van het feit dat aanpassingen in ons geloof nodig zijn en juist gezond kunnen zijn. “Als onze ideeën over God in beton zijn gegoten en achter glas staan zoals in een museum, zijn we niet trouw – we ontkennen juist de levensvatbaarheid van ons geloof. Aanpassingen zijn nodig. Aanpassingen zijn noodzakelijk. Aanpassingen zijn het bewijs van een groeiend geloof.”[iii]
[i] Boele Y. Ytsma - ‘Van de kaart’ (2009) Vbk Media, 33 [ii] Brian McLaren, Naakte spiritualiteit, 188-189
[iii] Peter Enns – ‘Curveball’ (2023) HarperOne, 40