Er werd mij als christen geleerd om mijzelf op te offeren voor anderen. Principes als ‘de minste’ en ‘dienstbaar’ werden veel gebruikt in de kerk en waren een teken van persoonlijke toewijding aan God. Maar in de praktijk moedigde het woord 'opoffering' mensen aan om hun persoonlijke grenzen voorbij te gaan, hun intuïtie te onderdrukken of 'snel te vergeven’ ter wille van de vrede met familie en andere christenen.
Dienen voor het gevoel van ‘erbij-horen’
Jezelf opofferen voor anderen kan inderdaad een goede en gezonde zaak zijn, als men duidelijke grenzen stelt en de juiste motivatie heeft. Zelfopoffering kan ook een ongezonde manier zijn om goedkeuring te zoeken, anderen te manipuleren en om vanuit een trotse houding je eigen behoeften te ontkennen. Ik kwam er op een gegeven moment achter dat ik vooral wilde ‘dienen’ voor het gevoel van erbij-horen. Ik deed het om mij verbonden te voelen met de geloofsgemeenschap en mijn toewijding aan God zichtbaar te maken waarmee ik voldeed aan het beeld wat ik had van een ‘goede christen’.
Psycholoog Michelle van Dusseldorp schrijft dat ze in haar praktijk vaak mensen tegenkomt die liefde verward hebben met opoffering en daardoor in grote problemen zijn geraakt, omdat ze niet weten wie ze zelf zijn en waarin hun identiteit ligt. “Mensen zijn met zichzelf in de knoop geraakt doordat ze dachten dat het liefde was om geen gedoe te veroorzaken en door iedereen aardig gevonden te worden.”[i] Au… dat is een pijnlijke confrontatie met de persoon die ik vroeger was. Maar gelukkig weet ik inmiddels dat liefde niet altijd gelijk is aan zelfopoffering.
Het voorbeeld van Jezus
Liefde kan opoffering zijn, maar ook: de confrontatie zoeken, de waarheid zeggen, grenzen stellen, voor jezelf opkomen, compromissen sluiten. Als ik preken hoorde waarin het lijden en sterven van Jezus als een voorbeeld van zelfopoffering werd gezien dacht ik dat het een ereplicht was van elke christen om zichzelf op te offeren voor anderen omdat Jezus zichzelf opofferde door te sterven aan het kruis.
Echter, toen ik mij opnieuw ging oriënteren op de woorden en het leven van Jezus, merkte ik dat hij een leven leidde waarin hij juist duidelijke grenzen stelde. Keer op keer, toen hij werd bedreigd, vluchtte hij. Hij berispte mensen. Hij liet mensen weglopen als ze zijn woorden niet konden accepteren. Jezus heeft nooit zijn authenticiteit opgeofferd ter wille van de verbinding met anderen.
“Jezus heeft nooit zijn authenticiteit opgeofferd ter wille van de verbinding met anderen.”
Volgens Michelle van Dusseldorp betekent liefde: dat doen wat nodig is om echte verbinding met de ander mogelijk te maken. Als ik het conformeren aan de groep belangrijker vind dan wie ik zelf ben en nodig heb is er geen echte verbinding. Christelijke nederigheid betekent dus niet dat je zegt ‘ik ben niets’ en ‘wat ik vind doet het er niet toe’ maar dat je in jouw eigen identiteit en authenticiteit naast de ander durft te staan en de verbinding wil zoeken.