Als ik als kind het woord ‘God’ liet vallen wist ik precies wat ik bedoelde. Ik zag een oude, witte man voor mij die boven ons, in de hemel, als een soort almachtig opperwezen op zijn troon zit en de wereld bestuurt. Als wij wijs zijn dan was God wijzer. Als wij sterk zijn, dan was God sterker. God kon alles, wist alles en was de altijd vanzelfsprekende aanwezigheid binnen ons gezin. Hij had, als een poppenspeler, alle touwtjes in handen. Hij was een goede God en stond aan onze kant.
Maar naarmate ik ouder werd kwam ik er steeds meer achter dat eigenlijk al ons spreken over God beperkt is tot onze taal en metaforen. Volgens Stefan Paas, hoogleraar missiologie en interculturele theologie, hebben we misschien wel te veel over God gepraat. “Te vaak hebben God tot een probleem gemaakt, een onderwerp, een thema, een titel. Te hartstochtelijk hebben we misschien Gods bestaan verdedigd – alsof de Eeuwige niets anders te doen heeft dan bestáán! Als God al begraven was, dan toch onder onze woorden.” [i]
"Als God al begraven was, dan toch onder onze woorden.”
Als we volwassen worden komt er een moment dat we eerlijk moeten zijn over de godsbeelden van onze jeugd. En daarbij moeten we soms afscheid nemen van bepaalde godsbeelden omdat ze te beperkt zijn. We hebben geprobeerd om God te grijpen, te vangen en in te lijsten. We willen God bezitten, als individu maar ook als kerk. Maar als we denken dat we God bezitten en begrijpen, raken we God ook weer kwijt. Dan ontglipt God ons weer, omdat we iets zien gebeuren wat wij niet begrijpen en wat buiten ons denkkader en onze verwachtingen valt.
Ruimte creëren voor God
Mijn vrouw houdt erg van kamerplanten en ze is constant bezig met het verpotten van stekjes. Als ze groeien hebben de wortels namelijk meer ruimte nodig en door ze te verpotten krijgen ze nieuwe ruimte om verder te groeien. Dit is precies het proces wat ik de afgelopen jaren in mijn geloof ben aangegaan. Ik voelde op een gegeven moment de behoefte om ruimte te creëren voor God om God te zijn en nog steeds probeer ik ruimte te scheppen waarin mijn godsbeeld steeds verder kan groeien.
Ik vond een nieuwe geloofstaal door boeken te lezen van mystieke christenen die God omschreven als ‘mysterie’, ‘oergrond van ons bestaan, ‘datgene waar we uit voortkomen en ook weer naar terugkeren’ en dat was een andere manier van praten over God dan ik in mijn leven had meegekregen. En dat mysterie, dat begreep ik. Dat alles op één of andere manier met elkaar verbonden is en dat ik er zelf ook een onderdeel van ben. Ik denk hierbij ook aan de woorden van de apostel Paulus aan de mensen in Athene: “Want in hem leven wij, bewegen wij en zijn wij.”[ii] Alles komt van God en bestaat in God. God is de levensenergie waaruit alles begonnen is en waaruit alles is gaan bestaan zoals het bestaat.
"Dat mysterie, dat begreep ik."
Naast het spreken over God als een energie en mysterie kunnen we ook over God denken als aan een gebeurtenis of voorval. Iets wat ons overkomt en ons wordt aangedaan. Een moment dat ik overweldigd ben door de schoonheid van de natuur; de trouwe ogen van onze hond; een klein geluk wat mij overvalt; een gesproken woord of klein gebaar van liefde die ik om mij heen zie. Ik kan daarin niet neutraal blijven want ze vraagt om een reactie.
Laat je verwonderen
Door op deze manier over God te praten wordt God iets wat altijd voor ons uit gaat, ons uitnodigt en onze gedachten over hem constant uitdaagt. We kunnen God niet aanwijzen en zeggen: ‘Hier is God’; We kunnen God niet omlaag zingen met onze aanbidding-diensten en onze rituelen. Maar tegelijkertijd kan God overal opduiken en ons verrassen. Het leven is één groot wonder waar wij maar een deeltje van zijn.
Jij bent een lot uit de loterij bent door simpelweg te bestaan! Maar dat brengt wel een verantwoordelijkheid met zich mee: Wat ga jij met dat wonder doen? Je hebt alle vrijheid om ermee te doen wat je wil. Je kunt je onttrekken aan het wonder om je heen. Je kunt erdoor heen slapen als je niet oplet. Of je kunt met wijdgeopende ogen God in alles om je heen tot je nemen en daarmee zelf een heilige ontmoeting krijgen zoals Elizabeth B. Browning prachtig heeft verwoord:
"De aarde zit boordevol hemel
en elke struik, hoe gewoon ook,
staat in lichterlaaie van God.
Maar enkel hij die het ziet
doet zijn schoenen uit.
De rest zit er omheen
en plukt bramen."
Wij hoeven God niet proberen te vatten omdat hijzelf alles omvat. We hoeven God niet proberen te begrijpen omdat God zich niet laat begrijpen. Wij hoeven God niet te bezitten omdat God ons al bezit. We hoeven God niet te verdedigen omdat wij mensen zijn en God altijd groter is dan onze gedachten over God. God is vrij! Onze geloofsovertuigingen brengen het geheim van het leven nooit volledig in kaart. Maar wat we wél kunnen is ons blijven verwonderen en blijven zoeken naar sporen van God met al onze zintuigen. Ongeacht of we er woorden aan kunnen geven of niet.
[i] Stefan Paas – ‘Nachtgebed’ uit: Gebeden voor lichte en donkere dagen (2020), 335
[ii] Handelingen 17:28