'Wie zeggen jullie dat ik ben?'
Laatst stelde een leerling mij de vraag ‘geloof jij in Jezus?’ Ik zei ‘ja’ maar ik hoorde ook de vertwijfeling in mijn eigen stem. Als me deze vraag nu opnieuw gesteld zou worden ben ik geneigd om te antwoorden ‘welke Jezus?’ Het is me namelijk duidelijk geworden dat er niet zoiets als ‘één juiste voorstelling’ van Jezus bestaat en dat hij dan ook niet zomaar te reduceren valt tot wat mensen van hem maken of tot wat gedacht wordt dat historisch klopt. De cruciale vraag die Jezus zelf aan zijn leerlingen stelde is ook een vraag die wij voor onszelf moeten beantwoorden: 'wie zeggen jullie dat ik ben?'*
De evolutie van Jezus
Ik heb in mijn leven verschillende antwoorden gegeven op de vraag: wie is Jezus? In mijn kindertijd werd hij geïntroduceerd als Vriend en Leraar. Iemand tegen wie je opkeek en van wie je iets kon leren. In mijn tienerjaren ging het niet meer alleen om wat Jezus mij wilde leren maar ook om het aanvaarden van wat hij voor mij heeft gedaan. Jezus werd hiermee mijn persoonlijke Redder en Verlosser. Ik voelde intuïtief al aan dat het beeld van een vader die zijn zoon straft om de zonden van de mensen ergens niet kon kloppen maar ik kon er geen woorden aan geven. (Lees hiervoor mijn eerdere blog: ‘heeft God zijn zoon vermoord?’)
Daarna kreeg ik in de evangelische en charismatische kerk oog voor Jezus als Heer en Koning. Het woord ‘Heer’ stond met name voor de geestelijke macht en autoriteit over ziekte en demonen. Waar Jezus ‘Heer’ was kon namelijk geen kwaad bestaan dus baden we vurig om zijn ‘heerschappij’ over ons leven. Nog weer later werd Jezus’ als de Weg de focus van mijn geloof. De nadruk lag niet meer op de weg tot Jezus maar op de weg van Jezus. We kunnen Jezus niet beamen of bezitten. Jezus omschrijft zichzelf als de weg die ons ergens brengt. Jezus vroeg zijn leerlingen nooit om in te stemmen met een geloofsbelijdenis. Hij nodigt ons uit om hem te vertrouwen, meer dan we in hem moeten geloven.
“We kunnen Jezus niet beamen of bezitten. Jezus omschrijft zichzelf als de weg die ons ergens brengt.”
De laatste jaren krijg ik, met name door de boeken van Richard Rohr, oog voor Jezus als de Universele Christus. Te lang heb ik te klein gedacht van Jezus die er alleen voor onze eigen club was en voor onze persoonlijke redding en verlossing. Maar Gods liefde is niet alleen gericht op individuele mensen maar op de hele schepping want God wil niet alleen mensen maar elke boom, elk dier, de hele schepping redden. In de bekende tekst uit Johannes staat niet ‘God had de mensheid zo lief dat hij zijn enig geboren zoon naar de wereld stuurde’. Er staat ‘God had de wereld zo lief’. Het gaat dus niet alleen om de mens maar de hele kosmos. Wij hebben Jezus, aldus Rohr, ‘kleingemaakt door te focussen op een exclusieve Jezus, op een ‘persoonlijke relatie’ met hem en op wat hij kan doen om jou en mij te redden van een eeuwig brandende hel.’
De ontwikkeling in mijn beeld van Jezus
Ik heb in mijn leven een spirituele reis afgelegd van een te kleine, exclusieve Jezus naar een ruimere, inclusieve Jezus die Gods onvoorwaardelijke liefde voor al zijn kinderen tot uitdrukking brengt. Iets anders doet, in mijn ogen, geen recht aan de oorspronkelijke boodschap van Jezus en wie hij was als mens. Wat begon als een beperkt en specifiek beeld van Jezus’ identiteit groeide gedurende mijn leven naar iets wat meer uitgebreid, genuanceerd en inclusief is. Het uitsluiten werd kleiner en de liefde steeds groter.
De kerkgeschiedenis heeft echter een tegengestelde beweging gemaakt. Wat begon als een radicale boodschap van liefde voor alle mensen, die Jezus in gang had gezet evolueerde (of eerder, devalueerde) in een nauw gedefinieerde verzameling van dogma’s en doctrines.
“Het uitsluiten werd kleiner en de liefde steeds groter.”
Onderweg blijven met Jezus
Ik geloof nog steeds dat Jezus het fundament van mijn geloof is en blijft en dat hij het antwoord voor deze wereld is. Het zijn vaak de verwrongen ideeën van mensen die de oorspronkelijke Jezus proberen te ontsieren en klein te maken. Ik geloof dat elk los beeld dat ik van Jezus heb gevormd op zichzelf niet volledig is en er telkens een groter beeld nodig is, zoals bij een Russische matroesjka, een holle houten pop die onderdeel is van een reeks steeds kleinere in elkaar passende poppen.
Ik wil daarom onderweg blijven met Jezus. Dat betekent niet dat voorgaande beelden verkeerd waren, maar dat het uitgebreid en omringt wordt door andere beelden. Waarschijnlijk zal mijn beeld van Jezus in de toekomst weer nieuwe vormen aannemen of kunnen oude beelden weer opnieuw tot leven komen. Jezus is constant in beweging en betekent op verschillende momenten in mijn leven weer iets anders.
Misschien was dat de reden waarom Jezus tegen Maria zei ‘Houd me niet vast’ toen hij aan haar verscheen na zijn opstanding. De ware Jezus past niet in een hokje. Hij is niet het bezit van een religie, denominatie, geloofssysteem of levensstijl. Hij is groter, wilder en mooier dan wij kunnen bedenken. Eigenlijk zegt Jezus tot Maria en daarmee ook tegen ons: “houd niet vast aan het verleden. Het goede nieuws is: ik beweeg met je mee. En als je er open voor blijft staan zal ik je blijven verrassen”.
* Mattheüs 16:15